ความท้าทายและโอกาสในการเปลี่ยนผ่านสถานะจากประเทศด้อยพัฒนาของบังกลาเทศ

บังกลาเทศ เป็นประเทศที่มีประชากรหนาแน่นที่สุดในโลกเมื่อเทียบกับขนาดพิ้นที่ ด้วยจำนวนประชากรประมาณ 172 ล้านคน (Bangladesh Bureau of Statistics, 2024) อยู่ในช่วงหัวเลี้ยวหัวต่อที่สำคัญของการพัฒนาเศรษฐกิจ คาดการณ์ว่าบังกลาเทศจะเปลี่ยนผ่านจากสถานะประเทศด้อยพัฒนา (Least Developed Country  LDC) ในเดือนพฤศจิกายน 2026 ตามมติของสหประชาชาติ (UN Committee for Development Policy, 2021) การเปลี่ยนผ่านครั้งนี้สะท้อนถึงความสำเร็จในการพัฒนาเศรษฐกิจของบังกลาเทศ แต่ในขณะเดียวกันก็มาพร้อมกับความท้าทายที่อาจส่งผลกระทบต่อนักธุรกิจ นักลงทุน และนักวิเคราะห์เศรษฐกิจที่สนใจในโอกาสของตลาดที่มีศักยภาพสูงแห่งนี้

รายงานนี้จัดทำขึ้นโดยอิงข้อมูลจากบทความใน The Financial Express เรื่อง “Bangladesh’s LDC Graduation  Risks & Readiness” (เผยแพร่เมื่อวันที่ 18 กรกฎาคม 2025) และข้อมูลบริบทอื่น ๆ เพื่อให้ข้อมูลเชิงลึกเกี่ยวกับความเสี่ยงและความพร้อมของบังกลาเทศในการเปลี่ยนผ่านสถานะ LDC เนื้อหาจะครอบคลุมบริบทของการเปลี่ยนผ่าน ความท้าทายหลัก โอกาสสำหรับนักลงทุน และคำแนะนำเชิงกลยุทธ์ โดยมุ่งเป้าไปที่กลุ่มนักธุรกิจ นักลงทุน ที่ต้องการเข้าใจและใช้ประโยชน์จากสถานการณ์นี้ 

เงื่อนไขของการเปลี่ยนผ่านสถานะ LDC

บังกลาเทศได้รับมติจากคณะกรรมการนโยบายการพัฒนาแห่งสหประชาชาติ (UN Committee for Development Policy  CDP) ให้เปลี่ยนสถานะจาก LDC ในปี 2026 หลังจากที่สามารถบรรลุเกณฑ์สามประการ ได้แก่

1. รายได้ประชาชาติต่อหัว (GNI per capita)  ในปี 2024 รายได้ประชาชาติต่อหัวของบังกลาเทศอยู่ที่ 2,738 เหรียญสหรัฐ สูงกว่าเกณฑ์ขั้นต่ำที่กำหนดไว้ที่ 1,242 เหรียญสหรัฐ (Bangladesh Bureau of Statistics, 2024)

2. ดัชนีทุนมนุษย์ (Human Assets Index : HAI)  บังกลาเทศมีคะแนน 75.4 สูงกว่าเกณฑ์ที่ 66 ซึ่งสะท้อนถึงความก้าวหน้าในด้านการศึกษาและสุขภาพ (UN CDP, 2021)

3. ดัชนีความเปราะบางทางเศรษฐกิจและสิ่งแวดล้อม (Economic and Environmental Vulnerability Index  EVI)  บังกลาเทศมีคะแนน 27.3 ต่ำกว่าเกณฑ์ที่ 32 แสดงถึงความสามารถในการรับมือกับความเปราะบางทางเศรษฐกิจและสิ่งแวดล้อม (UN CDP, 2021)

ความสำเร็จนี้มาจากการเติบโตของอุตสาหกรรมสิ่งทอสำเร็จรูป (Ready-Made Garments  RMG) ซึ่งคิดเป็น 81% ของมูลค่าการส่งออกทั้งหมดของประเทศในปี 2024 มูลค่า 36 พันล้านเหรียญสหรัฐ (Export Promotion Bureau, 2024) อย่างไรก็ตาม การเปลี่ยนผ่านนี้จะนำมาซึ่งการสูญเสียสิทธิประโยชน์ที่บังกลาเทศได้รับในฐานะ LDC เช่น การเข้าถึงตลาดปลอดภาษีและโควตาในสหภาพยุโรป (EU) ภายใต้ระเบียบ Everything But Arms (EBA) และการเข้าถึงเงินกู้และความช่วยเหลือในเงื่อนไขที่ผ่อนปรน (The Financial Express, 2025)

 ความท้าทายในการเปลี่ยนผ่าน

การเปลี่ยนผ่านจากสถานะ LDC นำมาซึ่งความท้าทายที่อาจส่งผลกระทบต่อเศรษฐกิจของบังกลาเทศและโอกาสสำหรับนักลงทุน ดังนี้

1. การสูญเสียสิทธิพิเศษทางการค้าของบังกลาเทศ

          - อุตสาหกรรมสิ่งทอ อุตสาหกรรม RMG ซึ่งเป็นเสาหลักของเศรษฐกิจบังกลาเทศ จะสูญเสียการเข้าถึงตลาด EU ปลอดภาษีและโควตา สหภาพยุโรปเป็นตลาดส่งออกสิ่งทอที่ใหญ่ที่สุดของบังกลาเทศ โดยในปี 2024 คิดเป็น 50% ของการส่งออก RMG การสูญเสียสิทธิประโยชน์นี้อาจทำให้บังกลาเทศสูญเสียความสามารถในการแข่งขันเมื่อเทียบกับคู่แข่ง เช่น เวียดนามและกัมพูชา (The Financial Express, 2025)

          - ผลกระทบต่อการส่งออก การสูญเสียสิทธิพิเศษอาจเพิ่มต้นทุนการส่งออกสูงถึง 6-12% ซึ่งอาจทำให้ยอดส่งออกลดลง 5.5-7.4% หรือประมาณ 2.5-3.4 พันล้านเหรียญสหรัฐต่อปี (World Bank, 2023)

2. ความเปราะบางทางเศรษฐกิจ 

   - วิกฤตเงินตราต่างประเทศ ในปี 2024 ทุนสำรองเงินตราต่างประเทศของบังกลาเทศลดลงอย่างมาก อัตราเงินเฟ้อพุ่งสูงถึง 9.17% ในเดือนเมษายน 2025 และค่าเงินตากาลดค่าลง ส่งผลให้กำลังซื้อของผู้บริโภคลดลง (Bangladesh Bank, 2025)

         - หนี้ต่างประเทศ การพึ่งพาเงินกู้จากจีน อินเดีย และรัสเซียเพื่อสนับสนุนโครงการโครงสร้างพื้นฐาน เช่น โรงไฟฟ้าและสะพาน เพิ่มภาระหนี้และความเสี่ยงต่อความยั่งยืนทางการเงิน (The Financial Express, 2025)

          - ความเปราะบางต่อภัยพิบัติ บังกลาเทศเผชิญกับความเสี่ยงจากภัยพิบัติทางธรรมชาติ เช่น น้ำท่วมและพายุไซโคลน ซึ่งอาจส่งผลกระทบต่อการผลิตและการส่งออก (UNDP, 2023)

3. โครงสร้างพื้นฐานและความสามารถในการแข่งขัน

         - โครงสร้างพื้นฐานที่จำกัด ท่าเรือจิตตะกอง ซึ่งจัดการสินค้าคอนเทนเนอร์ 98% ของประเทศ มีปัญหาด้านประสิทธิภาพและความแออัด โดยใช้เวลาเฉลี่ย 7 วัน 7 ชั่วโมง 58 นาทีในการเคลียร์สินค้านำเข้า (Chittagong Port Authority, 2024)

         - การพัฒนาทุนมนุษย์ แม้ว่าดัชนี HAI จะสูงกว่าเกณฑ์ แต่บังกลาเทศยังคงขาดแคลนแรงงานที่มีทักษะในสาขาเทคโนโลยีและนวัตกรรม ซึ่งจำเป็นต่อการยกระดับห่วงโซ่มูลค่าในอุตสาหกรรมต่าง ๆ (The Financial Express, 2025)

         - ความสามารถในการแข่งขัน การสูญเสียสิทธิพิเศษ LDC จะทำให้บังกลาเทศต้องแข่งขันในตลาดโลกด้วยต้นทุนที่สูงขึ้น และต้องพัฒนานวัตกรรมในผลิตภัณฑ์และกระบวนการผลิต (World Bank, 2023)

4. ความท้าทายด้านนโยบาย 

         - ความล่าช้าในการปฏิรูป  รัฐบาลชั่วคราวของบังกลาเทศกำลังดำเนินการปฏิรูปเศรษฐกิจ แต่ความล่าช้าในการดำเนินนโยบายอาจทำให้การเปลี่ยนผ่านมีความเสี่ยงมากขึ้น (The Financial Express, 2025)

         - กฎระเบียบที่ซับซ้อน  ขั้นตอนศุลกากรที่ซับซ้อนและไม่โปร่งใส รวมถึงอัตราภาษีนำเข้าที่สูง (เฉลี่ย 17.9% สำหรับสินค้าเกษตร) เป็นอุปสรรคต่อการค้าและการลงทุน (Bangladesh Customs, 2024)

โอกาสสำหรับนักลงทุน

แม้จะมีความท้าทาย การเปลี่ยนผ่านสถานะ LDC ยังเปิดโอกาสให้กับนักลงทุนในหลายภาคส่วน ดังนี้ 

1. อุตสาหกรรมสิ่งทอและแฟชั่น 

   - อุตสาหกรรม RMG ยังคงเป็นโอกาสสำคัญ เนื่องจากบังกลาเทศเป็นผู้ส่งออกสิ่งทอรายใหญ่อันดับสองของโลก การลงทุนในเทคโนโลยีการผลิตที่ยั่งยืนและการพัฒนาผลิตภัณฑ์ที่มีมูลค่าเพิ่มสูง เช่น เสื้อผ้าแฟชั่นระดับพรีเมียม สามารถช่วยรักษาความสามารถในการแข่งขันได้ (Export Promotion Bureau, 2024)

         - การเจรจาข้อตกลงการค้าเสรี (FTA) กับสหภาพยุโรปและสหราชอาณาจักรอาจช่วยลดผลกระทบจากการสูญเสียสิทธิ EBA (The Financial Express, 2025)

2. อุตสาหกรรมอาหารและเกษตร 

   - อุตสาหกรรมแปรรูปอาหารมูลค่า 8 พันล้านเหรียญสหรัฐ เติบโตเฉลี่ย 8% ต่อปี ความต้องการส่วนผสมที่มีคุณภาพสูง เช่น ผลิตภัณฑ์นม ถั่ว และเครื่องปรุงรส เปิดโอกาสให้ผู้ส่งออกจากสหรัฐและนักลงทุนที่สนใจในห่วงโซ่อุปทานอาหาร (USDA GATS, 2024)

   - การเติบโตของค้าปลีกสมัยใหม่และอีคอมเมิร์ซในเมืองใหญ่ เช่น ธากาและจิตตะกอง สร้างโอกาสสำหรับการลงทุนในโครงสร้างพื้นฐานในอุตสาหกรรมห่วงโซ่ถนอมอาหารและโลจิสติกส์ (The Financial Express, 2025)

3. โครงสร้างพื้นฐานและพลังงาน 

   - การลงทุนในโครงสร้างพื้นฐาน เช่น ท่าเรือและระบบโลจิสติกส์ มีศักยภาพสูง เนื่องจากความต้องการเพิ่มประสิทธิภาพการค้าต่างประเทศ (Chittagong Port Authority, 2024)

   - โครงการพลังงานหมุนเวียน เช่น พลังงานแสงอาทิตย์และพลังงานลม เป็นโอกาสสำหรับนักลงทุนที่ต้องการตอบสนองความต้องการพลังงานที่ยั่งยืนของบังกลาเทศ (UNDP, 2023)

4. เทคโนโลยีและนวัตกรรม 

   - การพัฒนาทุนมนุษย์ในสาขาเทคโนโลยีสารสนเทศและนวัตกรรมเป็นสิ่งจำเป็น การลงทุนในสถาบันการศึกษาและศูนย์ฝึกอบรมด้านเทคโนโลยีสามารถช่วยเติมเต็มช่องว่างทักษะ (The Financial Express, 2025)

   - อุตสาหกรรมอีคอมเมิร์ซและเทคโนโลยีดิจิทัลกำลังเติบโต โดยเฉพาะในภาคค้าปลีกอาหารและบริการ (Bangladesh Bureau of Statistics, 2024)

คำแนะนำสำหรับนักลงทุน

1. การศึกษาวิจัยและการเตรียมความพร้อมทางการตลาด 

   - ทำการวิจัยตลาดอย่างละเอียดเพื่อประเมินผลกระทบของการสูญเสียสิทธิพิเศษ LDC ในอุตสาหกรรมเป้าหมาย (The Financial Express, 2025)

   - สร้างความสัมพันธ์กับผู้นำเข้าและตัวแทนจำหน่ายในท้องถิ่นที่มีเครือข่ายที่แข็งแกร่ง เช่น Bangladesh Foodstuff Importers and Suppliers Association เพื่อลดความเสี่ยงจากกฎระเบียบและขั้นตอนศุลกากร (USDA GATS, 2024)

2. การลงทุนในโครงสร้างพื้นฐาน 

   - พิจารณาการลงทุนในโครงสร้างพื้นฐานที่เกี่ยวข้อง เช่น ระบบห่วงโซ่ระบบการถนอมอาหารและการขนส่งท่าเรือ เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการค้าและลดต้นทุนโลจิสติกส์ (Chittagong Port Authority, 2024)

   - สนับสนุนโครงการพลังงานหมุนเวียนเพื่อตอบสนองความต้องการด้านความยั่งยืน (UNDP, 2023)

3. การพัฒนาผลิตภัณฑ์ที่มีมูลค่าเพิ่ม 

   - ในอุตสาหกรรม RMG ควรลงทุนในเทคโนโลยีการผลิตที่ยั่งยืนและการออกแบบผลิตภัณฑ์ที่มีมูลค่าเพิ่ม เพื่อรักษาความสามารถในการแข่งขันในตลาดโลก (Export Promotion Bureau, 2024)

   - ในอุตสาหกรรมอาหาร ควรเน้นผลิตภัณฑ์ที่มีคุณภาพสูงและตอบสนองความต้องการของผู้บริโภคที่ใส่ใจสุขภาพ เช่น ถั่วและน้ำผลไม้ (USDA GATS, 2024)

4. การมีส่วนร่วมในนโยบายและการเจรจา 

   - ติดตามความคืบหน้าของการเจรจาข้อตกลงการค้าเสรีกับสหภาพยุโรปและประเทศอื่น ๆ เพื่อประเมินโอกาสใหม่ ๆ (The Financial Express, 2025) โดยเฉพาะเมื่อรัฐบาลบังกลาเทศความพร้อม (หลังการเลือกตั้ง)

   - ร่วมมือกับสมาคมการค้า เช่น Federation of Bangladesh Chamber of Commerce and Industries: FBCCI เพื่อสร้างเครือข่ายและรับข้อมูลเชิงลึกเกี่ยวกับนโยบายท้องถิ่น (Bangladesh Customs, 2024)

5. การบริหารความเสี่ยง 

   - จัดทำแผนบริหารความเสี่ยงเพื่อรับมือกับความผันผวนทางเศรษฐกิจ เช่น อัตราเงินเฟ้อและการลดค่าเงิน (Bangladesh Bank, 2025)

   - ประเมินความเสี่ยงจากภัยพิบัติทางธรรมชาติและลงทุนในเทคโนโลยีที่ช่วยลดผลกระทบ (UNDP, 2023)

สรุป

การเปลี่ยนผ่านสถานะจากประเทศด้อยพัฒนาของบังกลาเทศในปี 2026 เป็นทั้งโอกาสและความท้าทายสำหรับนักธุรกิจ นักลงทุน การสูญเสียสิทธิพิเศษทางการค้าจะสร้างแรงกดดันต่ออุตสาหกรรมสิ่งทอและการส่งออก แต่การเติบโตของชนชั้นกลาง การขยายตัวของเมือง และความต้องการสินค้าและบริการที่มีคุณภาพสูงยังคงเป็นโอกาสสำคัญ  โอกาสในอุตสาหกรรมอาหาร โครงสร้างพื้นฐาน เทคโนโลยี และพลังงานหมุนเวียนมีศักยภาพสูง แต่ต้องอาศัยการศึกษาตลาดนี้อย่างรอบคอบ รวมถึงการสร้างความสัมพันธ์กับพันธมิตรท้องถิ่น และการบริหารความเสี่ยงอย่างมีประสิทธิภาพ นักลงทุนที่สามารถปรับตัวต่อความท้าทายและใช้ประโยชน์จากแนวโน้มของตลาดจะสามารถสร้างผลตอบแทนที่ยั่งยืนในบังกลาเทศ ซึ่งเป็นหนึ่งในตลาดเกิดใหม่ที่เติบโตเร็วที่สุดในเอเชียใต้

แหล่งอ้างอิง 

1. The Financial Express. (2025). “Bangladesh’s LDC Graduation  Risks & Readiness.” Retrieved from https //thefinancialexpress.com.bd/views/bangladeshs-ldc-graduation-risks-readiness

2. Bangladesh Bureau of Statistics. (2024). “National Statistics  GNI per capita and Population Data.”

3. Bangladesh Bank. (2025). “Economic Trends  Inflation and Foreign Exchange Reserves.”

4. Chittagong Port Authority. (2024). “Port Operations and Cargo Handling Statistics.”

5. Export Promotion Bureau. (2024). “Bangladesh Export Data  Ready-Made Garments.”

6. United Nations Committee for Development Policy (UN CDP). (2021). “LDC Graduation Criteria and Assessment.”

7. United Nations Development Programme (UNDP). (2023). “Environmental Vulnerability and Disaster Risk in Bangladesh.”

8. World Bank. (2023). “Impact of LDC Graduation on Bangladesh’s Export Sector.”

9. USDA Global Agricultural Trade System (GATS). (2024). “Agricultural and Food Imports to Bangladesh.”

10. Bangladesh Customs. (2024). “Tariff Schedule and Import Regulations.”