เวียดนามออกกฎใหม่ควบคุมคุณภาพทุเรียนส่งออกทุกขั้นตอน

เนื้อข่าว 

เมื่อวันที่ 4 สิงหาคม 2568 กระทรวงเกษตรและสิ่งแวดล้อมของเวียดนามได้ประกาศใช้ กระบวนการควบคุมความปลอดภัยด้านอาหารสำหรับการส่งออกทุเรียนสด (The Food Safety Control Process for exported fresh durian) ตามคำสั่งเลขที่ 3015/QD-BNNMT ซึ่งกำหนดข้อกำหนดและขั้นตอนอย่างชัดเจน ครอบคลุมตั้งแต่การเพาะปลูก การเก็บรักษา การบรรจุ ไปจนถึงการรับรองคุณภาพสำหรับการส่งออก กระบวนการดังกล่าวมีวัตถุประสงค์เพื่อกำหนดมาตรฐานความปลอดภัยตลอดห่วงโซ่การผลิตทุเรียนสด รวมถึงหลักเกณฑ์การลงทะเบียน การประเมิน และการรับรองในแต่ละล็อตสินค้า โดยสถานประกอบการเพาะปลูกต้องปฏิบัติตามข้อกำหนดด้านความปลอดภัยด้านอาหาร การตรวจสอบย้อนกลับ และการจัดการสินค้าที่ไม่เป็นไปตามมาตรฐาน ทั้งนี้ สถานประกอบการที่มีใบรับรองมาตรฐานสากล เช่น GMP HACCP หรือ ISO 22000สามารถขอการรับรองหรือเข้ารับการตรวจสอบเป็นระยะได้ตามกฎเกณฑ์ ส่วนสถานประกอบการที่ไม่มีใบรับรองดังกล่าวต้องลงนามในหนังสือยืนยันการปฏิบัติตามข้อกำหนดและยอมรับการตรวจสอบจากหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง

พื้นที่เพาะปลูกที่ผ่านเกณฑ์จะได้รับการตรวจสอบ เฝ้าระวัง และกำหนดรหัสประจำตามระเบียบที่ใช้บังคับ การเก็บรักษาและการขนส่งไปยังสถานที่บรรจุต้องดำเนินการภายใต้มาตรฐานความปลอดภัยด้านอาหาร และสามารถตรวจสอบย้อนกลับได้อย่างชัดเจน ขณะที่สถานที่บรรจุต้องควบคุมคุณภาพให้เป็นไปตามข้อกำหนด พร้อมทั้งผ่านการรับรองหรือการตรวจสอบจากหน่วยงานผู้มีอำนาจ ทั้งนี้ ผู้ส่งออกทุเรียนต้องลงทะเบียนในระบบอุตสาหกรรมอาหารและปฏิบัติตามข้อกำหนดด้านการตรวจสอบย้อนกลับ รวมถึงมาตรการเรียกคืนสินค้าที่ไม่ปลอดภัย ห้องปฏิบัติการทดสอบต้องได้รับอนุญาตอย่างถูกต้องเพื่อเก็บตัวอย่างและดำเนินการวิเคราะห์ตามคำร้องของเจ้าของสินค้า หรือคำสั่งของหน่วยงานที่มีอำนาจ

สินค้าที่จะสามารถส่งออกได้ต้องมาจากพื้นที่เพาะปลูกและสถานประกอบการที่ผ่านการรับรอง มีรหัสประจำพื้นที่และสถานประกอบการ ตลอดจนมีฉลากครบถ้วนตามข้อกำหนดและมาตรฐานความปลอดภัย และในบางกรณี หากประเทศผู้นำเข้ามีข้อกำหนดเฉพาะ อาจต้องได้รับการตรวจสอบและรับรองความปลอดภัยจากหน่วยงานที่มีอำนาจของเวียดนามเพิ่มเติม นอกจากนี้ กระบวนการดังกล่าวยังระบุบทบาทและความรับผิดชอบของทุกภาคส่วนในห่วงโซ่อุปทาน ตั้งแต่สถานประกอบการเพาะปลูก พื้นที่ปลูก โรงงานบรรจุ ผู้ประกอบการค้า ไปจนถึงหน่วยงานเฉพาะของกระทรวงและหน่วยงานท้องถิ่น เพื่อให้การส่งออกทุเรียนสดของเวียดนามเป็นไปตามมาตรฐานสากลและข้อกำหนดของตลาดปลายทางอย่างเคร่งครัด

(แหล่งที่มา https://thesaigontimes.vn/ ฉบับวันที่ 4 สิงหาคม 2568)

วิเคราะห์ผลกระทบ

เวียดนามซึ่งเป็นประเทศเกษตรกรรมที่กำลังขยายบทบาทอย่างแข็งแกร่งในเวทีการค้าโลก ได้บรรลุหมุดหมายสำคัญด้านการส่งออกสินค้าเกษตร เมื่อกระทรวงเกษตรและสิ่งแวดล้อมประกาศใช้ “กระบวนการควบคุมความปลอดภัยอาหารสำหรับทุเรียนสดส่งออก” เป็นครั้งแรก เพื่อวางระบบการควบคุมมาตรฐานความปลอดภัยที่ครอบคลุมทุกขั้นตอนในห่วงโซ่การผลิต ตั้งแต่การเพาะปลูก การเก็บเกี่ยว การขนส่ง การเก็บรักษา การบรรจุหีบห่อ จนถึงการส่งออก เพื่อรับประกันว่าทุเรียนที่ส่งออกจะมีคุณภาพและความปลอดภัยสอดคล้องกับมาตรฐานสากลอย่างครบถ้วน

ภายใต้มาตรการใหม่นี้ ทุเรียนส่งออกต้องมาจากแหล่งผลิตที่มีรหัสรับรองและอยู่ภายใต้การควบคุมของหน่วยงานที่มีอำนาจ หากประเทศผู้นำเข้ามีข้อกำหนดเฉพาะ ขั้นตอนการแปรรูป การบรรจุ การติดฉลาก และการขนส่ง ต้องดำเนินการในสถานประกอบการที่ได้รับการรับรองอย่างเป็นทางการเช่นเดียวกัน ด้านคุณภาพ สินค้าต้องมีปริมาณสารตกค้างจากโลหะหนักไม่เกินค่ามาตรฐานที่กระทรวงสาธารณสุขกำหนด ปฏิบัติตามข้อกำหนดเกี่ยวกับสารกำจัดศัตรูพืชที่ระบุไว้ในหนังสือเวียนหมายเลข 50 รวมถึงเงื่อนไขพิเศษเพิ่มเติมที่แต่ละประเทศผู้นำเข้ากำหนด

มาตรการนี้ถูกคาดหวังว่าจะเป็นกุญแจสำคัญในการขยายตลาดใหม่และรักษาตลาดเดิม โดยเฉพาะในประเทศที่มีข้อกำหนดเข้มงวดด้านความปลอดภัยอาหาร เช่น จีน เกาหลีใต้ และญี่ปุ่น ซึ่งเป็นตลาดส่งออกผลไม้เป้าหมายหลักของเวียดนาม สถิติจากศุลกากรเวียดนามในเดือนมิถุนายน 2568 ระบุว่า มูลค่าการส่งออกผักและผลไม้รวมอยู่ที่ 807 ล้านเหรียญสหรัฐ เพิ่มขึ้นกว่าร้อยละ 30 จากเดือนพฤษภาคม 2568 และเพิ่มขึ้นมากกว่าร้อยละ 20 เมื่อเทียบกับช่วงเดียวกันของปี 2567 โดยทุเรียนมีสัดส่วนสำคัญ คิดเป็นมูลค่า 360 ล้านเหรียญสหรัฐ เพิ่มขึ้นกว่าร้อยละ 70 จากเดือนพฤษภาคม 2568 อย่างไรก็ตาม มูลค่าการส่งออกทุเรียนเฉลี่ยในช่วง 6 เดือนแรกของปี 2568 อยู่ที่ 825 ล้านเหรียญสหรัฐ ลดลงร้อยละ 37 เมื่อเทียบกับปี 2567 สะท้อนถึงความผันผวนของตลาดและข้อจำกัดด้านการควบคุมคุณภาพที่เป็นอุปสรรคสำคัญในอดีต

การประกาศใช้กระบวนการควบคุมความปลอดภัยอาหารเฉพาะสำหรับทุเรียนสดครั้งนี้ จึงไม่เพียงเป็นการตอบสนองต่อความท้าทายด้านคุณภาพและข้อกำหนดทางการค้าเท่านั้น แต่ยังเป็นรากฐานสำคัญสำหรับการยกระดับมาตรฐานสินค้าเกษตรของเวียดนามในวงกว้าง ถือเป็นก้าวแรกสู่การสร้างระบบควบคุมที่เข้มแข็งและยั่งยืน อันจะช่วยเพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขันของสินค้าเกษตรเวียดนามในตลาดโลก และปูทางให้มีการพัฒนาเกณฑ์มาตรฐานลักษณะเดียวกันกับสินค้าเกษตรส่งออกสำคัญอื่น ๆ ที่เป็นกลไกหลักของเศรษฐกิจในระยะยาว

นำเสนอโอกาส/แนวทาง

การประกาศใช้ “กระบวนการควบคุมความปลอดภัยด้านอาหารสำหรับทุเรียนสดส่งออก” ของเวียดนาม ถือเป็นก้าวสำคัญในการยกระดับมาตรฐานสินค้าเกษตรของประเทศสู่เวทีการค้าโลก โดยเฉพาะในกลุ่มผลไม้เขตร้อนอย่างทุเรียน ซึ่งกำลังเป็นที่ต้องการเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่องในตลาดต่างประเทศ มาตรการใหม่นี้ครอบคลุมการควบคุมคุณภาพตั้งแต่แหล่งเพาะปลูก การเก็บเกี่ยว การขนส่ง การเก็บรักษา การบรรจุ ไปจนถึงการรับรองและการส่งออก เพื่อให้ทุเรียนที่ส่งออกมีคุณภาพสอดคล้องกับมาตรฐานสากลและข้อกำหนดของประเทศผู้นำเข้า

สำหรับผู้ประกอบการไทย มาตรการดังกล่าวเปิดโอกาสทางธุรกิจในหลายด้าน โดยเฉพาะผู้ที่มีประสบการณ์และความเชี่ยวชาญด้านระบบรับรองมาตรฐาน เช่น GAP GMP HACCP หรือ ISO 22000 สามารถขยายบริการไปยังเวียดนามในรูปแบบการฝึกอบรม ให้คำปรึกษา หรือจัดตั้งระบบตรวจสอบภายในแก่สวนทุเรียนและสถานประกอบการบรรจุ เพื่อช่วยให้ผ่านเกณฑ์ใหม่ของเวียดนาม ซึ่งจะไม่เพียงสร้างรายได้จากภาคบริการ แต่ยังเพิ่มบทบาทของไทยในห่วงโซ่อุปทานทุเรียนระดับภูมิภาค

นอกจากนี้ ความเข้มงวดของมาตรการใหม่อาจทำให้ผู้ผลิตทุเรียนบางส่วนในเวียดนามมีต้นทุนการปฏิบัติที่สูงขึ้น หรือไม่สามารถปรับตัวให้สอดคล้องกับข้อกำหนดได้ทันที ช่องว่างนี้สามารถกลายเป็นโอกาสของผู้ประกอบการไทยในการเข้าไปสนับสนุน เช่น ให้บริการระบบตรวจสอบย้อนกลับ ให้คำปรึกษาด้านการควบคุมคุณภาพ หรือรับช่วงดำเนินการบรรจุ แปรรูป และขนส่งในรูปแบบ OEM เพื่อยกระดับมูลค่าและความน่าเชื่อถือของสินค้าในสายตาผู้นำเข้า

                       ในภาพรวม นโยบายของเวียดนามสอดคล้องกับแนวโน้มของตลาดโลกที่ให้ความสำคัญต่อความปลอดภัยอาหารและความโปร่งใสของแหล่งที่มา (traceability) ผู้ประกอบการไทยจึงควรใช้โอกาสนี้ในการสร้างเครือข่ายความร่วมมือกับผู้มีส่วนเกี่ยวข้องในภูมิภาค พัฒนานวัตกรรมห่วงโซ่การผลิต และเตรียมความพร้อมให้สอดรับกับข้อกำหนดของตลาดนำเข้าที่มีศักยภาพสูง เช่น จีน เกาหลีใต้ และกลุ่มประเทศตะวันออกกลาง เพื่อเพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขันและขยายส่วนแบ่งตลาดในระยะยาว